“Hãy yêu cầu những đứa trẻ vẽ một chiếc xe hơi, và chúng sẽ vẽ ra thứ gì đó tương tự như thế này.” Đó là lời mô tả của Marc Newson – nhà thiết kế chiếc Ford 021C, sau khi mẫu xe ý tưởng này được ra mắt tại Triển lãm ô tô Tokyo 1999. Tuy nhiên, đến cuối cùng Ford đã bỏ lỡ cơ hội hiếm có để tạo ra một chiếc xe, mà lẽ ra đã có thể trở thành iPhone của ngành công nghiệp ô tô.
Khi Ford 021C được ra mắt trước công chúng tại Tokyo Motor Show năm 1999, nó đã tạo ra một cuộc tranh luận nảy lửa, số người thích nó cũng nhiều và số người thậm chí khinh bỉ nó cũng không ít. Người xem nhận thấy thiết kế này rất lập dị và kỳ quặc đến mức mọi người không thể hiểu nổi nó. Ford 021C được coi là một thiết kế “trong sáng đến mức ngây thơ” như một món đồ chơi, gần như là một sự phản thiết kế trong ngành xe hơi. Một phần của sự chỉ trích, đổ lỗi là nhằm vào Phó Chủ tịch Tập đoàn và cũng là Giám đốc Sáng tạo J. Mays, người đã có một thử nghiệm táo bạo, thay đổi hoàn toàn quy trình thiết kế nghiêm ngặt của tập đoàn, khi làm việc với một nhà thiết kế bên ngoài về một chiếc xe khái niệm cho Ford. Ban đầu, Mays chọn Marc Newson cho một hợp tác thiết kế nội thất của mẫu xe khái niệm mới, sau khi ông nhìn thấy Lockheed Lounge Chair của Newson trong ca khúc Rain của Madonna. Tuy nhiên sau khi gặp và nghe Marc Newson trình bày một cách tiếp cận hoàn toàn mới cho một chiếc xe hơi, Mays đã quyết định chọn Newson là nhà thiết kế chính cho mẫu xe khái niệm này. Cũng phải kể thêm rằng, mặc dù tại thời điểm đấy Marc Newson đã là một nhà thiết kế đồ nội thất và thiết kế sản phẩm thành công, nhưng ông chưa từng thiết kế bất kỳ chiếc xe hơi nào, thậm chí là phương tiện di chuyển.
Hiểu được tính khốc liệt, bảo thủ của ngành và những va chạm có thể xảy ra, trước khi Newson bắt tay vào làm việc, Mays đã phải nhắc nhở đội ngũ chính phát triển sản phẩm của Ford là “hãy tránh xa Marc Newson ra” và ông đã chọn xưởng dựng mẫu (coachbuilding) nổi tiếng Carrozzeria Ghia của Ford ở Turin – Ý, nơi mà Newson hoàn thành dự án này. Ý tưởng ban đầu của Newson là tạo ra một chiếc xe đô thị, phong cách đơn giản và giá cả phải chăng, thân thiện với môi trường (tốn ít xăng). Ngược lại với trào lưu dường như đã bão hòa vào cuối những năm 90, khi xe ô tô cỡ lớn và SUV đang ngập tràn ở thị trường ô tô toàn cầu.
Chiếc xe có hàng loạt tính năng rất hấp dẫn và cấp tiến vì mọi thành phần của chiếc xe đều đã được tiếp cận về thiết kế và chế tạo lại từ đầu cùng với các xưởng cộng tác trên khắp thế giới. Cabin được lùi lại một chút so với thân xe cho phép Ford 012C có một hình dáng độc đáo nằm ở đâu đó giữa một chiếc sedan cỡ nhỏ và một chiếc hatchback. Nó nhỏ gọn nhưng bên trong rất rộng rãi và các tính năng sáng tạo như cửa sau có bản lề ở phía sau, để lộ phần bên trong hoàn toàn khi mở vì ‘không cột trụ’, cốp trượt ra thay vì nắp nhấc lên, hộp số tự động theo tốc độ, chiếc xe được làm từ sợi carbon tổng hợp với diện mạo bên ngoài liền lạc và tối giản. Tay nắm cửa là các nút nhôm đơn giản được bao quanh bởi các vòng nhựa mờ. Báo hiệu chiếu sáng và cánh cửa tự mở khi khóa (từ xa) được kích hoạt. Đèn pha đơn băng ngang và đèn chiếu hậu được trang bị đèn LED. Quá tiến bộ tại thời điểm chế tạo, đây là những công nghệ hiện đại chưa từng thấy trong thiết kế ô tô. Mặc dù vậy, các công nghệ được Newson cân nhắc lựa chọn luôn nhiều hơn lý do về công năng của chúng.
Nội thất xe vẫn là trọng tâm chính, liên quan nhiều đến các công việc thiết kế nội thất đặc trưng của Newson. Bên trong được hoàn thiện với sự kết hợp của màu cam, bạc và trắng, đồng thời có nhiều cấu trúc và vật liệu khác nhau (bao gồm cả nhôm và cao su). Toàn bộ trần bên trong được chiếu sáng bằng sợi quang học. Diện tích kính lớn để lấy nhiều sáng hơn, kính cong (hình vỏ sò) cũng cho cảm giác về một sự rộng rãi, thoáng đãng mặc dù đây là chiếc xe nhỏ nhất mà Ford từng chế tạo. Sàn xe hoàn toàn phẳng, nhờ công nghệ dẫn động cầu trước, uốn cong mượt mà theo mọi bề mặt thẳng đứng. Ghế trước có thể xoay 90 độ để thuận tiện cho việc ra vào xe. Dấu ấn của Newson thể hiện trên mọi yếu tố của thiết kế, từ công tắc, các thiết bị đo được làm đơn giản – trực quan, đến mặt số ấn tượng do Ikepod Watch sản xuất. Nhìn chung, chúng có sự kết nối mật thiết và tối ưu cùng với vô lăng (gợi nhớ lại một chút về các sản phẩm mà Newson đã thiết kế cho Alessi và Flos). Nhà sản xuất đồ nội thất uy tín B&B Italia đã sản xuất ghế theo thiết kế của Newson. Các ghế nhìn như được đúc nguyên khối, nhưng các trục bên trong tựa lưng cho phép điều chỉnh góc độ. Hầu như mọi yếu tố đều được xới tung lên, kể cả tấm thảm dệt ở dưới chân.
Ford 021C được trang bị động cơ Ford Zetec-SE 1,6 lít dẫn động bánh trước thông qua hộp số tự động bốn cấp, được lựa chọn thông qua các nút bấm được thiết kế tích hợp trên vô lăng. Hệ thống treo phía trước là thanh chống MacPherson, trong khi ở phía sau là hệ thống xương đòn kép sáng tạo và nhỏ gọn với các lò xo cuộn và bộ giảm chấn được gắn theo chiều ngang. Phanh dạng đĩa tròn, mâm xe 16 inch màu than chì và lốp xe của Pirelli cũng được thiết kế lại (thậm chí cả rãnh của lốp xe) làm cho Ford 021C có một dáng vẻ năng động hơn. Nhìn tổng thể và chi tiết, hiếm có một chiếc xe nào có tính đột phá, nhất quán, đồng bộ cao như vậy. Marc Newson thừa nhận rằng : “Đây là công việc thiết kế toàn diện nhất mà tôi từng làm, nó giống như thiết kế 500 sản phẩm cùng một lúc”. Mays cũng bổ sung rằng : “Là những nhà thiết kế ô tô, chúng tôi có xu hướng tiếp cận mọi thứ hoàn toàn từ góc độ ô tô, Ford 021C hướng nhiều đến khía cạnh cảm xúc và văn hóa. Chúng tôi đã tạo ra một quan điểm khác với chiếc xe này và nếu bạn không hiểu, đừng lo lắng, bạn hãy thử cảm nhận nó!”
Marc Newson là một nhà thiết kế công nghiệp người Úc gốc Hy Lạp, ông làm việc trong lĩnh vực thiết kế máy bay, du thuyền, thiết kế sản phẩm, thiết kế đồ nội thất, đồ trang sức và quần áo. Newson chuyển hóa thuyết dạng sinh học (biomorphism), phong trào nghệ thuật bắt đầu từ thế kỷ 20 tập trung vào sức mạnh của tự nhiên và sử dụng các hình dạng hữu cơ, vào các thiết kế khác nhau của mình. Ông cũng được biết đến nhiều vì là nhà thiết kế chính đằng sau Apple Watch.
KTS Nguyễn Đình Hòa
XEM THÊM:
